1914 Pulpeiros de
Arcos, (revista Vida Gallega)
Os Cregos, Pulpeiros de Arcos
Levaba tempo
querendo renderlle homenaxe a este oficio antigo e moi ourensán: os pulpeiros.
Pero levo un tempo aprazando pendente da recollida de datos... Tamén é certo
que entre os meus amigos están as Valeiras, herdeiros da historia dunha das
pulperías máis antigas da cidade (na rúa Cervantes), e algún día Tita
prestarame as fotografías dos seus pais que preciso para este artigo. De
momento, aproveitando un agasallo en forma de relato que recibín este verán,
hoxe presento a primeira parte. Nela, exploraremos os comezos; outro día,
falaremos dos que se estableceron definitivamente na "capital".
Primeiro de todo, un pouco de historia.
Poucos ourensáns descoñecen a razón pola que o polbo é un prato típico do
interior, pero por se acaso, lembrámosvos que: Alá polo afastado século XII, o
cabaleiro Diego Arias, tras demostrar o seu valor na batalla, foi recompensado
co Coto de Marín, na costa de Pontevedra. Alí estableceuse ata que enviuvou e
decidiu evitar a soidade vestindo o hábito de monxe. Escolleu Osera pola súa
paz e beleza e, a cambio, cedeu o seu Coto de Marín aos beneditinos.
A partir dese momento, a xente de Marín tivo que pagar tributo ao
terratenente, os monxes cistercienses, por explotar as súas terras e vivir
nelas. O pago habitual sería en metálico, pero naqueles tempos, o pago en
especie era máis sinxelo. E ¿cal era un dos produtos máis abundantes de Marín?
Si, era o polbo. Non é que aos monxes lles gustase inicialmente recibir ese produto “correoso”,
senón que, como tamén usaban a maior parte del para pagar aos seus
traballadores, aceptaronno. Finalmente, foi a boa xente do Carballiño, Cea e
outras vilas que rodean o mosteiro a que buscou unha solución. Din que foron as
mulleres de Arcos as que, para abrandar o cefalópodo "cabezón",
intentaron darlle unha malleira, e funcionou. Despois veu o truco de asustalo,
a pota de cobre, etc. E así, case sen querer, pasou de ser un produto de pobres
a un delicioso manxar. Outro día centrareime na maridaxe do polbo co pan de
Cea.
Feira de Leiro,
1948. A Crega e o seu fillo. O neno da esquerda é pastor Fábrega Carballo, a
muller loura é a súa nai e as outras catro nenas probablemente tamén sexan
membros da familia Fábrega.
A miña avoa chamábase Carmen Bravo Pereira, nada en
Arcos no ano 1900, a 1 km do Carballiño, e falecida no ano 1995 debido á súa
idade. Era alta e delgada, camiñaba todos os días e, ata o último momento, as
súas pernas e cabeza funcionaban perfectamente. O seu marido chamábase Perfecto
Rodríguez Bravo; era de Arcos e estaba a piques de converterse en sacerdote,
ata que coñeceu á miña avoa e casaron, de aí o alcume de "o crego",
que lle pasou á súa muller, fillos e netos. Tiveron 11 fillos e, como ela
sempre dicía,..."tiven 11 fillos coma once soles", todas
eles sans e intelixentes. Algún emigrou a Panamá, mentres que outros quedaron
aquí (catro dos seus fillos viven actualmente, unha delas é a miña nai, con
quen pasou os últimos anos da súa vida). Só unha das súas fillas herdou o
oficio: Peregrina Rodríguez Bravo, que aparece na foto de abaixo con Cesáreo, o
cuñado de Carmen. A miña tía Peregrina dedicouse a ser pulpeira desde pequena,
e hoxe é o seu fillo, Carlos Castro, quen mantén a tradición.
Voltando coa miña avoa, contounos que
dende pequena ía ás feiras, nunha mula e marchaba pola mañá e non volvía ata a
noite, naquela época traballar no polbo era moi duro e non se gañaba o diñeiro
que se pode gañar hoxe, co tempo pasou a ir en autobús. (Cesareo Rivera
propietario dunha líña era seu cuñado).
Tiña varias irmás, unha das cales foi para a zona de Lugo e outra vivía en Celanova, e tamén facían o mesmo. A miña avoa ía ás feiras das zonas de Ourense, Ribadavia, Carballiño, Leiro, Ourense, Allariz e Xinzo. Ao principio ía soa porque o meu avó tiña outro negocio, transportando viño da zona do Ribeiro a Marín e Bueu, e desde alí traía polbo e peixe á nosa zona. Máis tarde, cando os seus fillos estaban crecendo, axudárona ata que se xubilou e deixou o posto á súa filla, Peregrina. Uns anos antes de morrer, na festa do polbo do Carballiño, déronlle un premio pola súa traxectoria. Era moi famosa no seu oficio e moi querida e respectada por todos.
Para
min foi a mellor avoa do mundo, compartín moitos momentos con ela porque vivía
cos meus pais, pero hoxe, mirando cara atrás, creo que era unha muller moi
intelixente e adiantada ao seu tempo, tiña un traballo que non era doado, nin
tampouco o eran os tempos, cada dous anos tiña un fillo, gobernaba a súa casa e
mantíñaa, é certo que nunca lles faltou comida nin teito, pero non a todos os
que se dedicaron ao polbo lles foi ben. Ademais, viviu moitas pequenas
revolucións ao longo da súa vida, tivo o primeiro reloxo de parede do seu pobo
na súa casa e dicía que os veciños ían alí para consultar a hora, tamén recordo
cando subiu por primeira vez nun ascensor nun edificio ao que non entendía como
podía subir sen esforzo ou cando chegaron os primeiros móbiles e viu ao meu pai
chegar a casa cun maletín onde estaba o seu teléfono, hai moitas lembranzas...
Intentei manter a historia tal e como a recibín porque me parece unha descrición moi veraz daquel Ourense. Do impacto que os avances tiveron nos nosos maiores. Non pensedes que é doado nacer nun mundo sen auga nin electricidade nas nosas casas e, nos últimos anos, ver os vosos netos falandovos dende unha caixa de plástico. Como diría a bisavoa: ¡Ai meu deus!
Prometo seguir con este tema. ¿Sabedes por que o polbo se sirve en pratos de madeira?
%20de%20aticorecmof.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=link}